Tuburan: Ang Pagsaulog sa Piyesta

Ni Jona Branzuela Bering (http://jonabering.wordpress.com/)

Gikaupat sa iyang anino ang katas-on sa tiglimpyo sa kalsada atbang sa Dayang’s Pension House.

Gihimo nako siyag sukaran sa oras. Ah, alas sais na. Unyag abli nakos beranda, hapit na siya mahumag panilhig. Kuyog sa anino sa taglimpyo ug sa iyang kariton, nalingaw kog sud-ong sa mga anino sa mga nangaging traysikad, motor, ug taw samtang ang kuyabog nga guryon nga nagbatog sa wayir—mga duha ka metro sa akong ulo—nagsigeg piyak. Sa unahan, lapos sa mga sanga sa kahoyng pine kilid sa munisipyo, makita ang kampanaryo.

“The bell kept on ringing at dawn,” bagutbot ni Paw. Ang iyang pagbisita sa Tuburan natumong sa nagdanga-dangang piyesta sa Tuburan. Sa akong pangagpas, mas kadaghan mobagting ang kampana kon panahon nas piyesta.

“It was for the mass,” tubag nako. Bisan pa katulo na ni niyang bisita sa Tuburan, naa gihapoy daghang matang na nakapangangha kaniya: ang pagbubo ug tubig sa inidoro, ang kinamot nga paglaba, ang pagkatawa samtang nagkuso-kuso, ang pagduwa og basketbol nga nagtsinelas, ang pagluto gamit ang kahoy, ang pagbiradag sayawg kanta sa mga maestrog maestra sama niya. 

Ang Tuburan usa ka nagduka nga lungsod nga bag-ohay lang nahimata.

Kon piyesta na gani, mas hayag ang lungsod, mas han-ag ang mga nawng sa mga tawo, mas dagko ang bahakhak, mas abtik ang mga lakang, mas mabulokon ang mga tinda sa kilid sa dalan. Sa daang pantalan sa Tuburan, ang boulevard murag usa ka lugar sa hudyaka. Sa niaging buwan, walo ra ka linya sa suga ang nagduwa-duwa sa ibabaw sa dagat. Karon, nagdasok ang repleksiyon sa ibabaw sa tubig. Murag kalibutan sa kahayag ang boulevard kon sud-ungon gikan sa sungkiob nga pantalan kon diin ang mga batan-ong manag-uyab nagpahipi sa kangitngit samtang ang uban nagtagay.  

“Back then, this place reeked of piss. The whole sea was the men’s urinal,” pahibalo nako ni Paw.

“I can’t smell anything,” tubag niya. Tuod man, mabati ug masimhot ang kalimpyo sa hangin sa pantalan. Sa akong nasayran, ang bag-ong administrasyon sa among lungsod nagpatigayog cleanup drive kada-buwan.   

Bisan kada buwan ko mouli sa akong lungsod nga natawhan, limitado ang akong salabutan sa mga panghitabo kay kon mouli ko kutob ra man kos among tugkaran ug makigtabi sa mga tanom o di ba kaha mangasaba sa akong mga manghod.

Apan kahibaw ko ang kaniadtong ukay-ukayan gipulihag og mga tindahan; ang kanhing luspad nga bakgrawon sa altar sa simbahan nahimong mga anghel nga naglupad sa asulon nga panganod; ang bumbil sa terminal mas nilabong; ang kanhing lubak-lubakon nga bahin sa dalan padung sa San Juan, sementado na; ang kanhing tig-50 na patubil nako sa among motor nahimong usa kagatos. Apan nay mga butang nga nagpabilin—ang uban lig-on, ang uban kapuklingon—sa panahon sa kausaban: lami gihapon ang barbecue ni Noy Biran, namaligya gihapon og sinina ug nagkalain-laing mga butang ang akong ate sa merkado, namaligya gihapog tabako ang babayng tiguwang atbang sa iyang tindahan, nagpaabang gihapon og mantalaan ang namaligyag Sun.Star, Bisaya, ug Cebu Daily News­, ug mag-ulian gihapon kos amoa kada-buwan.   

Maong piyesta usa ka surprisa maskin sa usa ka Tuburanon sama kanako.

Makahibaw ko nga naabot na gyod ang piyesta sa Tuburan kon maglaray na ang mga tindahan kilid sa dalan, labi na ang tulda sa mamaligyaay og kon ug plurira likod sa simbahan.

Sukwahi sa kamingaw sa sayong kabuntagon, ang gabii sa Tuburan napuno sa nagkalain-laing kasikas sa kalipay: ang tingog sa mga kuntestant sa singing contest, ang pakpak sa mga manan-away sama namo, ang “ang tres para sa mga way matres” nga pasiaw sa anawnser sa Bingo, ang syagit sa batang nagsakay sa Ferris Wheel, ang kahinaman sa lalaking ningpustag baynte sa usa ka duwa sa piryahan.

“Duha na katuig, nga way Ferris Wheel dinhi. Maong lingaw kaayo ang mga taw ron,” sigon ni Papa samtang naglakaw-lakaw mis piryahan.  

Sa piyesta, nagkalain-lain ang baho sa kahinam: nay kahinam da kabalaka sama sa lalaking gipustag hurot ang para palit og bugas, ang kahinam sa pagsul-ob og bag-ong sinina sa disko, ang kahinam da kakulba sa pagkakita sa crush sa pantalan, ang kahinam sa pag-abi-abi sa mga bisita, ang kahinam sa mga entrante sa Tubod Festival, ug aduna say kahinam sa mga politikong nangompanya sa umaabot nga eleksyon.

Usahay ang piyesta masusama nako sa kahingawa ug kahinam sa usa ka batan-ong nagdanga-danga sa ganghaan sa kahingkoran.   

Pero para tingali sa uban, labi na kadtong nagpuyo sa poblasyon, ang piyesta—sama sa Pasko— ang panahon aron magtapok ang tanang miyembro ug kaliwat. Di sama sa Pasko, ang piyesta ang adlaw kon diin ang dili imbitado, pwede mosulod sa balay ug mangumbera. Ang piyesta ang adlaw nga manggawas ang tinaguang kubyertos, motaas ang listahan sa utang, manimaho ang lungsod og pansit, paklay, humba, letson, ug dinuguan.

Sa adlaw sa among pagbiya, ang tiglimpyos dalan—kuyog sa sayong kabuntagon ug sa nagsigeg piyak nga kuyabog—gisilhigan ang dalan sa niaging hudyaka.

    

 *gumagawas sa Bisaya Magazine